Dân tộc ta có nhiều ngày Tết. Tết là cách nói tắt hai
chữ lễ tiết. Có Tiết Thương Nguyên, Trung Nguyên, Hạ Nguyên, Thanh Minh,
Đoan Ngọ, TrungThu... Ngày tết nêu ở đây tức là nói tắt Lễ tiết Nguyên
Đán (ngày đầu năm).
Ngày Tết, dân tộc ta có nhiều phong tục hay, đáng được
gọi là thuần phong như khai bút, khai canh, hái lộc, chúc tết, du xuân, mừng
thọ... Từ trẻ đến già ai ai cũng biết, không nhắc thì thanh thiếu niên cũng
mua cho được cành hoa bánh pháo, nghèo cũng có chiếc bánh chưng, chai rượu.
Vì vậy xin miễn liệt kê dài dòng, để trao đổi một vài phong tục đáng
được duy trì phát triển.
Tống cựu nghênh tân: cuối năm quét dọn sạch sẽ nhà
cửa, sân ngõ, vứt bỏ những thứ rác rưởi, cùng làng xóm dọn dẹp nhà thờ,
đình chùa, đường sá phong quang, tắm giặt, cắt tóc, may sắm quần áo mới,
trang trí bàn thờ, lau chùi bàn ghế ấm chén và mọi thứ thức ăn vật dụng.
Nhiều gia đình nhắc nhở, dặn dò con cháu từ phút giao
thừa trở đi không quấy khóc, không nghịch ngợm, cãi cọ nhau, không nói tục
chửi bậy, không vứt rác viết vẽ bừa bãi. Cha mẹ, anh chị cũng không quở
mắng, tra phạt con em, đối với ai cũng tay bắt mặt mừng, vui vẻ niềm nở dầu
lạ dầu quen.
Đối với bà con xóm giềng dù trong năm cũ có điều gì
không hay không phải, điều nặng tiếng nhẹ hay xích mích gì đều xúy xoá
hết. Dầu có thực lòng hay không nhưng không để bụng, cũng không ai nói
khích bác hoặc bóng gió, ác ý gì trong những ngày đầu năm. Dẫu mới gặp
nhau ít phút trước, nhưng sau phút giao thừa coi như mới gặp, người ta chúc
nhau những điều tốt lành.
Hái lộc, xông nhà, chúc tết, mừng tuổi: ai cũng hy vọng
một năm mới tài lộc dồi dào, làm ăn thịnh vượng, mạnh khỏe tiến bộ, thành
đạt hơn năm cũ. Lộc tự nhiên đến, đi hai lộc (chỉ là một cành non ở
đình chùa, ở chốn tôn nghiêm mang về nhà), tự mình xông nhà hoặc dặn
trước người "Nhẹ vía" mà mình thích đến xông nhà. Bạn nào vinh
dự được người khác mời đến xông thì nên chú ý, chớ có sai hẹn sẽ xúi
quẩy cả năm đối với gia đình người ta và cả đối với bạn. ở thành thị thời trước, sáng mồng
một, có một số người nghèo gánh một gánh nước đến các gia đình giầu có
lân cận và chúc họ "Lộc phước dồi dào". Những người này được
thưởng tiền rất hậu. Nhiều người không tin tục xông nhà nhưng cũng phải dè
dặt, chưa dám đến nhà ai sớm, sợ trong năm mới gia đình người ta xảy ra
chuyện gì không hay đổ tại mình "Nặng vía". Chính vì vậy, đáng lẽ
sáng mồng một đông vui lại hoá ít khách, trừ những nhà đã tự xông nhà,
vì tục xông nhà chỉ tính người đầu tiên đến nhà, từ người thứ hai trở
đi không tính.
Sau giao thừa có tục mừng tuổi chúc Tết. Trước hết con
cháu mừng tuổi ông bà, cha mẹ. Ông bà cha mẹ cùng chuẩn bị một ít tiền để
mừng tuổi cho con cháu trong nhà và con cháu hàng xóm láng giềng, bạn bè thân
thích. Lời chúc có ca có kệ hẳn hoi nhưng xem người ta thích nhất điều gì
thì chúc điều đó, chúc sức khoẻ là phổ biến nhất. Chú ý tránh phạm tên
huý gia tiên, tránh nhắc tới lỗi lầm sai phạm cũ, xưng hô hợp với lứa tuổi
và quan hệ thân thuộc. Chúc Tết nhưng người trong năm cũ gặp rủi ro tai
hoạ thì động viên nhau "Của đi thay người", "Tai qua nạn
khỏi", nghĩa là ngay trong cái hoạ cũng tìm thấy cái phúc, hướng về sự
tốt lành. Kể cả đối với người phạm tội vẫn với thái độ nhẹ nhàng, khoan
dung. Nhưng, nhìn chung trong những ngày đầu năm, người ta kiêng không nói
tới điều rủi ro hoặc xấu xa.
Quanh năm làm ăn vất vả, ít có điều kiện qua lại thăm
hỏi nhau, nhân ngày Tết đến chúc mừng nhau, gắn bó tình cảm thật là đặm
đà ý vị; hoặc điếu thuốc miếng trầu, hoặc chén trà ly rượu, chẳng tốn
kém là bao. Hiềm một nỗi, nhiều người còn quá câu nệ, công thức ruờm rà,
không chủ động được kế hoạch. Nhiều vùng nông thôn, hễ đến chúc Tết nhau
nhất thiết phải nâng ly rượu, nếm vài món thức ăn gì đó chủ mời vui lòng,
năm mới từ chối sợ bị giông cả năm.
Quà Tết, lễ Tết: Bình thường qua lại hỏi thăm nhau có
khi cũng có quà, biểu lộ mối ân tình, nhưng phong tục ta đi lễ Tết vẫn có
ý nghĩa hơn, nhất là đi trước Tết càng quý. Loại trừ động cơ hối lộ quan
trên để cầu danh cầu lợi thì việc biếu quà Tết, tổ ân nghĩa tình cảm là
điều đáng quý. Học trò tết thầy giáo, bệnh nhân tết thầy thuốc, con rể
tết bố mẹ vợ... quà biếu, quà Tết đó không đánh giá theo giá thị
trường. Nhưng cũng đừng nên gò bó, câu nệ sẽ hạn chế tình cảm: Không có
quà, ngại không dám đến. Dân tộc ta tuy nghèo nhưng vẫn trọng nghĩa tình,
"Lời chào cao hơn mâm cỗ".
Lễ mừng thọ: ở các nước Tây Âu thường mừng thọ vào
dịp kỷ niệm ngày sinh, ở ta ngày xưa ít ai nhớ chính xác ngày sinh tháng đẻ
nên vào dịp đầu xuân thường tổ chức mừng thọ lục tuần, thấp tuần, cửu
tuần... tính theo tuổi mụ. Ngày tết ngày Xuân cũng là dịp mọi người đang
rảnh rỗi, con cháu tụ tập đông vui.
Cũng vào dịp đầu xuân, người có chức tước khai ẩn,
học trò sĩ phu khai bút, nhà nông khai canh, thợ thủ công khai công, người
buôn bán mở hàng lấy ngày: Sĩ, Nông, Công, thương "Tứ dân bách
nghệ" của dân tộc ta vốn cần cù, ai cũng muốn năm mới vận hội hành
thôn làm ăn suôn sẻ, đầu xuân chọn ngày tốt đẹp, bắt tay lao động sớm,
tránh tình trạng cờ bạc, rượu chè, hội hè đình đám, vui chơi quá đà. Sau
ngày mồng một, dù có mãi vui tết, hoặc còn kế hoạch du xuân, đón khách,
cũng chọn ngày "Khai nghề", "Làm lấy ngày". Nếu như
mồng một là ngày tốt thì chiều mồng một đã bắt đầu. Riêng khai bút thì
giao thừa xong, chọn giờ hoàng đạo bắt đầu không kể mồng một là ngày tốt
hay xấu. Người thợ thủ công nếu chưa ai thuê mướn đầu năm thì cũng
tự làm cho gia đình mình một sản phẩm, dụng vụ gì đó (nguyên vật liệu đã
chuẩn bị sẵn). Người buôn bán, vì ai cũng chọn ngày tốt nên phiên chợ đầu
xuân vẫn đông, mặc dầu người bán chỉ bán lấy lệ, người đi chợ phần lớn
là đi chơi xuân.
Cờ bạc: Ngày xưa các gia đình có nề nếp quanh năm cấm
đoán con cháu không được cờ bạc rượu chè nhưng trong dịp tết, nhất là
tối 28, 29; gia đình quây quần bên nồi bánh chưng thì ông bố cho phép vui
chơi, có cả trẻ con người lớn những nhà hàng xóm, những gia đình thân cận
cùng vui. Tam cúc, cơ gánh, cờ nhảy, cờ tướng, kiệu, chắn, tổ tôm... ai
thích trò nào chơi trò ấy. Đế lế khai hạ, tiễn đưa gia tiên, coi như hết
Tết thì xé bộ tam cúc, thu bàn cờ tướng, cất bộ tổ tôm hoặc đốt
luôn khi hoá vàng.
Tóm lại, ngày Tết là ngày tiêu biểu cho truyền thống
văn hoá tốt đẹp của dân tộc. Giá như phát huy thuần phong mỹ tục đó, từ
gia đình ra xã hội, ai ai cũng đối xử với nhau trên thuận dưới hoà, kính
giá yêu trẻ... thì đất nước quê hương sẽ tươi đẹp, giàu mạnh, bộ máy
pháp luật bớt đi bao nhiêu khó khăn.
Calendar
Fri Apr 03, 2015 10:15 am by admin111
Tiêu đề: Phong tục ngày tết 
